TÜRK KAPISI NAHÇIVAN -15-
19-20 Ocak 1990’da Rus askerlerinin Bakü’ye girerek Azerbaycan’ın bağımsızlık isteğini çok kanlı bir şekilde bastırmasına ilk tepki Nahçıvan Muhtar Cumhuriyeti’nden gelmiştir. Aynı gece Nahçıvan Parlamentosunda, “Muhtar Cumhuriyetin Sovyetler Birliği’nden ayrılması hakkında” karar kabul edilmiştir. Bu karar Moskova’ya bağlı Azerbaycan’ın komünist rejimi tarafından “kanun dışı” olarak kabul edildi ise de, bu olay siyasi bakımdan Rus baskısına vurulan büyük bir darbe idi. Daha sonra 1991 yılında SSCB’nin dağılmasıyla beraber 18 Ekim 1991’de Azerbaycan bağımsızlığını ilan etmiştir. Daha öncesinde ise 23 Eylül 1989’da Egemenlik Yasası, 25 Mayıs 1991’de Ekonomik Bağımsızlık Yasası 30 Ağustos 1991’de Bağımsızlık Bildirisi Azerbaycan Parlamentosu tarafından onaylanmıştır.
MUTTALİBOV İSTİFA ETTİ
1991’de bağımsızlığını yeniden kazandığı sırada Azerbaycan, Ermenistan’ın saldırıları altında bulunmaktaydı. Bu saldırıları önleme konusundaki başarısızlıklar, iç politikaya ilişkin gelişmeleri de etkilemekteydi. 25-26 Şubat 1992’de Azerbaycan’ın Hocalı kentinde, Ermenistan kuvvetleri tarafından bölgedeki 366. Rus Tankçı Birliğinin desteğiyle gerçekleştirilen soykırımı önleyememesi, o sıralar Azerbaycan Devlet Başkanı olan Ayaz Muttalibov’u istifaya götüren en önemli neden olmuştur. Muttalibov’un iktidarı yeniden ele geçirmek için 14 Mayıs 1992’de yaptığı darbe girişimi başarısız olunca, bu defa muhalif azerbaycan Halk Cephesi (AHC) önce İsa Kamber ile parlamento başkanlığını, daha sonra ise AHC Başkanı Ebulfez Elçibey ile devlet başkanlığı seçimlerini kazanmıştır. Elçibey’in bir yıllık iktidarına sert muhalefet gösteren Azerbaycan Milli İstiklal Partisi (AMİP) onu makamından indirme konusunda hedefine ulaşsa da, iktidara kendisi gelememiştir. 4 Haziran 1993’de Gence kentinde Albay Suret Hüseyinov komutasında çıkan ayaklanma, AHC iktidarını sona erdirmiş, iktidara bu defa eski politbüro üyesi ve KGB generali; darbe çıktığı sırada Nahçıvan Muhtar Cumhuriyeti Meclis Başkanlığı yapmakta olan Haydar Aliyev gelmiştir. Aliyev darbeyi fiilen başlatan Hüseyinov’u Başbakan olarak atamış, fakat Ekim 1994’de bu defa kendisine karşı darbeye kalkıştığı iddiası ile görevden almış, daha sonra da hapse atmıştır.
Bağımsızlığa yeni kavuşmuş ve iç istikrarsızlıklar yaşayan bir ülkede iktidara gelmekten daha zor olanın, iktidarda kalmak olduğunu iyi bilen Aliyev, iktidara geldikten sonra âdeta bunun gereğini yerine getirmiştir. 2004 yılında Haydar Aliyev’in vefatı üzerine oğlu İlham Aliyev Cumhurbaşkanlığına seçilmiştir. Haydar Aliyev’in Azerbaycan Cumhurbaşkanı olmasından sonra Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Ali Meclis Başkanlığına Namık Hasanov seçilmiştir.
Bu görevi şu anda Vasıf Talibov yürütmektedir.
SEÇİLMİŞ KAYNAKÇA
ATNUR, İ. E., Osmanlı Yönetiminden Sovyet Yönetimine Kadar Nahçıvan (1918-1921), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2001.
BABAYEV, Seferali, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Coğrafiyası, ELM., Bakı, 1999, 1-228 s. “Naxçıvan Muxtar Respublikası” Maddesi, Naxçıvan Ensiklo- pediyası, Redaktör: C. B. Quliyev, Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası, Bakı, 2002.
GÜLER, Ali, AKGÜL Suat, Türklük Bilgisi, Türk-Ar Yayınları, Ankara, 2001.
HACIYEV, İ., AMANOĞLU, E., Tarihte ve Günümüzde Nahçıvan, Ankara, 1998.
Naxçıvan Muhtar Respublikası, Hazırlayan: Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası Reyaset Heyeti, Redaktör: C. Guliyev, Bakı, “Elm”, 2001.
Naxçıvan Muxtar Respublikası 80 Tarixi- Statistik Mecmua, Hazırlayanlar: V. Talibov, İ. Hacıyev, B. İsmayilov, Sada Neşriyatı, 2004.
Naxçıvan Muxtar Respublikasının Tarixi, Siyasi, İqtisadi Beledçi (Referans) Kitabı, Hazırlayanlar: V. Ağahasanov, A. Baxşıyev, Redaktör: A. Hasanov, Naxçıvan Muhtar Respublikası Ali Meclisi Tarafından Neşr olunmuştur, Naxçıvan, 1998.
_BİTTİ_