ATATÜRK’ÜN BAŞBAKANLARINDAN ALİ FETHİ OKYAR’IN ASKERİ ÖĞRENCİLİK DÖNEMİ VE ASKERLİK HAYATI-2
Ali Fethi’nin ve Mustafa Kemal’in rüştiye, idadi ve Harbiye’de askeri eğitimini yaptığı 1892 ile 1902 yılları arasında, idadilerde önemli değişiklikler olmuştur. İlk düzenlemeler sırasında Harbiye’nin ikiye ayrılarak oluşturulan ve Maçka Kışlası’nda eğitim ve öğretime başlayan İstanbul’daki Harbiye İdadisi, bu dönemde 1872 yılında Kuleli Kışla’ya taşınmış ve bundan sonra daha çok “Kuleli Askeri İdadisi” olarak anılmaya başlanmıştır. 1892 yılında Kuleli, Bursa, Edirne, Manastır, Şam ve Bağdat Askeri İdadileri eğitimlerine devam eden idadilerdi. 1846’da kurulan Bosnasaray İdadisi, 1878 Berlin Antlaşması ile Bosna-Hersek’in Avusturya’nın idaresine bırakılması üzerine kapanmıştır.
Bütün bu askeri idadiler, en yenisinin yirmi yılı bulunan mazileri ile köklü bir geleneğe sahip gelişmelere açık okullardı. Çünkü kuruldukları yerler, eğitim ve kültür faaliyetlerinin en canlı olduğu merkezlerdi.
Bina ve öğretmen sıkıntısı çekmeden, yeterli miktarda ders yardımcı araçlarına ve kütüphanelere sahiptir. Bu dönemde sivil okullarda bile, askeri öğretmenlerin yazdığı birçok kitap ders kitabı olarak okutuluyordu.
Askeri liselerin yatılı eğitim kurumları olması, birçok değişik hizmetin de yapılmasını ve bu hizmetleri görecek personelin tayin edilmesini gerektirmişti. Öğretmen kadroları büyük ölçüde doldurulmuştu. Mesela, 1901 yılında sadece Erzurum İdadisi’nde dört öğretmen kadrosu boştur. Diğer bütün idadilerin öğretmenleri tamdır. Yalnız İstanbul’da, ders yükü az olan öğretmenlerin isimlerine, birkaç okulda birden rastlanmaktadır. Okulların idareci ve sağlık personeli yeterli seviyededir. İdadiler ordu merkezlerinde veya vilayet merkezi büyük şehirlerde olduklarından, eksik personel geçici görevlendirmelerle tamamlanabiliyordu.
Bu dönemde idadilerin her sınıfındaki öğrenci sayısı 100’ü pek aşmamaktadır. Bununla birlikte, toplam öğrenci sayısında önemli bir artış görülmektedir: 1891 yılında bütün idadilerden 620 öğrenci mezun olduğu halde, bu sayı 1901 yılına gelindiğinde 1297 öğrenciye ulaşarak %100’den fazla artmıştır.
HAFTADA 70 SAAT DERS
Manastır Askeri İdadisinde, bazısı “sınıf-ı mahsus” (özel sınıf) olmak üzere toplam öğrenci sayıları yıllara göre, şu şekildedir: 1891’de 124, 1892’de 145, 1893’te 182, 1895’te 287, 1897’de 342, 1898’de 366, 1900’de 456, 1901’de 373. Bu toplam öğrenci mevcudu içinde yaklaşık 100 civarında “sınıf-ı mahsus” öğrencisi bulunmaktadır. “Sınıf-ı mahsus” öğrencileri olarak gösterilen öğrencilerin statülerinin ne olduğu, bunların ne maksatla okutulduğu konusu tam olarak bilinememektedir. Bunların, “komutan ve subayların çocukları olduğu, özel muamele gördükleri” söylendiği gibi, “II. Abdülhamit’in muhtelif unsurları kendisine bağlamak için bunların çocuklarını okullarda topladığı”, “bazı aşiret ve grupların kontrol edilebilmeleri için bunların çocuklarının sarayda rehin olarak tutulmasının yeni bir uygulaması olduğu” şeklinde de değişik yorumlar yapılmaktadır. 1891 yılında askeri idadiler üç yıllık eğitim veren kurumlardı. 1898 yılına kadar, “sınıf-ı mahsus” öğrencileri dört yıllık eğitime tabi idi. 1891 yılında sadece Harbiye (Kuleli) İdadisinde bulunan dördüncü sınıf yaygınlaştırılarak, 1897’de her askeri idadide tesis edilmiştir. Fakat ertesi yıl bu uygulamaya son verilerek, bir tek Harbiye İdadisi’nde dördüncü sınıf öğrencisi bırakıldığı görülmektedir. Bu tarihten sonra dördüncü sınıf yoktur. 1891 yılında idadilerde; haftada birinci sınıflarda 16, ikinci sınıflarda 17, üçüncü sınıflarda 20 ve dördüncü sınıflarda 17 saat olmak üzere bütün sınıflarda haftada toplam 70 saat ders okutuluyordu. Bu devrede toplam 2.240 saat olan dört yıllık ders dağılımı şu şekilde idi: Türkçe (224 saat, %10), fen dersleri (672 saat, %30), sosyal dersler (352 saat, %15), yabancı dil (Fransızca) (608 saat, %28) ve uygulamalı dersler (384 saat, %17).
Görüldüğü gibi, idadi eğitiminde ağırlık %30’la matematik ve fen derslerine verilirken, %28’le Fransızca, onlara yakın bir ağırlıkla okutulmaktadır. Bu dönemde normal idadi programlarında artık Arapça ve Farsça derslerine yer verilmemektedir.1892 yılından itibaren dördüncü sınıf uygulamasına son verildiği için her idadi, üç yıllık bir eğitimden sonra öğrencilerini yüksek askeri okullara göndermektedir. Bahriye, tıbbiye, baytar ve eczacı idadilerini bitirenler, kendi meslekleri ile ilgili yüksek okullara geçiyorlardı.
YARIN: HARP OKULUNDA EĞİTİME BAŞLADI