Bayram namazı, biri ramazan bayramında diğeri kurban bayramında olmak üzere yılda iki defa kılınan iki rek‘atlık vâcip namazdır.
Hz. Peygamberimiz (s.a.v.) ilk bayram namazını hicretin 2. yılı Şevvalin birinci gününde kılmış ve cemaate kıldırmıştır.
Bayram namazı Hanefî mezhebinde, cuma namazının vücûb şartlarını taşıyan kimselere vâciptir. Şâfiî ve Mâlikîler'e göre müekked sünnet, Hanbelîler'e göre ise farz-ı kifâyedir. Bayram namazının sıhhat şartları, Hanefîler'e göre, hutbe hariç, Cuma namazının sıhhat şartları ile aynıdır. Sadece hutbenin hükmü bakımından aralarında fark vardır. Yani cuma namazında hutbe sıhhat şartı olduğu halde, bayram namazında sünnettir. Yine hutbe cuma namazında namazdan önce, bayram namazında ise namazdan sonra okunur. Şâfiîler'e göre kadınlar da bayram namazı ile yükümlüdürler. Şu var ki (Şafilere göre) bu namazın cemaatle kılınması şart olmayıp, münferiden de kılınabilir, fakat camide cemaatle kılınması daha faziletlidir.
Bayram namazının diğer namazlardan kılınış bakımından farkı, bunun her rek‘atında üçer fazla tekbir olmasıdır. Bu fazla tekbirlere “zâit tekbirler” denir. Bu ilâve tekbirler vâcip olup birinci rek‘atta kıraatten önce, ikinci rek‘atta kıraatten sonra alınır. İlk rek‘atta iftitah tekbirinden sonra eller bağlanır ve “Sübhâneke” okunur. Bundan sonra imamla birlikte zâit tekbirlere geçilir. İmâmın tekbiri diğer tekbirlerde olduğu gibi sesli, cemaatin tekbirleri ise alçak sesle olur. Allahüekber denilerek eller kaldırılır ve yanlara salınır, üç kere “sübhânellah” diyecek kadar beklendikten sonra yeniden tekbir alınır; aynı şekilde eller kaldırılır, yanlara bırakılır ve biraz beklendikten sonra bu rek‘attaki zâit tekbirlerin sonuncusu olan üçüncü tekbir alınır ve bu defa eller bağlanır. Cemaat susar, imam gizlice eûzü ve besmele çektikten sonra açıktan okumaya başlar. Fâtiha'dan sonra bir sûre daha okur, rükû ve secdeden sonra ikinci rek‘ate kalkılır. İkinci rek‘atta imam, Fâtiha ve arkasından bir sûre okuduktan sonra üç defa tekbir alınır ve eller yanlara salıverilir. Dördüncü tekbir rükûa geçiş tekbiri olup bu tekbirle rükûya gidilir ve namaz tamamlanır. Namazdan sonra imam minbere çıkar ve hiç oturmaksızın hutbe okur. Cuma hutbesindeki hamdü senâya bedel olarak bu hutbede, Allâhü ekber, Allâhü ekber; lâ ilâhe illellâhü vallâhü ekber. Allâhü ekber ve lillâhi'l-hamd der, cemaat bu tekbirlerde imama eşlik eder. İmâm, Cuma hutbesinde olduğu gibi, hutbeyi iki hutbe yapıp arasını kısa bir oturuşla ayırır.
Bayram namazının büyük bir şiar olması ve ortak sevinç günü olması nedeniyle, bütün mezheblerde sahrada veya en büyük camide toplu kılınması asıldır. Bu yüzden, cuma namazından farklı olarak, yolcunun, kadınların ve çocukların dahi musallaya götürülmesi mesnun görülmüştür. (TDV. Ansiklopedisine göre Mesnun: Farz ve vacip derecesinde olmayıp yapılması dinen istenen fiil demektir.)
Aslında Bayram namazı, İslam’ın en büyük şiarlarındandır. O yüzden, Cuma namazının kılındığı yerden daha büyük bir musallada, sahrada kılınması daha uygundur. Bayram namazının en önemli özelliği, sevinç ve bayram gününde Müslümanların hepsini bir arada toplayan bir namaz olmasıdır. Bu nedenle, namaz kılınacak mekânların mümkün olduğunca büyük mekânlar olması bayram namazının ruhuna daha uygundur. Ayrıca bu şiar ve “toplayıcılık” özelliği açısından bayram namazı cumadan daha güçlüdür,
Bayram namazının Arapça karşılığı “ıyd”’dir. Arapçada “ıyd”, mutad veçhile yapılan şey demektir. Bayram namazları, o bölgenin bütün müslümanlarını bir araya getiren itiyat/alışkanlık haline getirilmiş büyük bir toplantı olduğu için bu ismi almıştır.
EVDE BAYRAM NAMAZI HANGİ HALLERDE KILINABİLİR
Bayram namazı Hanefî mezhebinde, cuma namazının vücûb şartlarını taşıyan kimselere vâciptir. Şâfiî ve Mâlikîler'e göre müekked sünnet, Hanbelîler'e göre ise farz-ı kifâyedir
Malikilerde evde de cemaatle bayram namazı kılınabileceği ifade edilmiştir (Ceziri, Mezahib, l/344). Malikilerin ana kaynaklarında bu konuda gelen bilgi çok sınırlıdır (Bkz. Sahnun, Müdevvene, I/245).
Şafiilerden Müzeni’den gelen rivayete göre bayram namazı ferdi olarak da kılınabilir (Şirazi, Mühezzeb, I/226). Ama cemaatle mescidde kılmak efdaldir. Cemaatle/ mescidde kılındığı takdirde de birden fazla yerde kılmak mekruhtur.
Bayram namazının büyük bir şiar olması ve ortak sevinç günü olması nedeniyle, bütün mezheblerde sahrada veya en büyük camide ve camilerde toplu kılınması asıldır.
Ancak Eğer ulul emr, yani başımızdaki emir sahipleri Cuma ve Bayram namazının camide ve namazgâhta kılınmasını sağlık ve bulaşıcı hastalık ve karantina nedeniyle yasakladıysa o zaman cami ve namazgâhta kılınma şart sakıt olur yani düşer ve bu durumda evde kılınmaya bir yol açılmış olur. (Nisa suresi 4/59. Ayette Müslümanların Allah’a, Peygamber’e ve ülü’l-emre itaat etmesi emredilmiştir)
DİB Din işleri Yüksek Kurulu 21 Mayıs 2020 tarihli kararında
”Her hangi bir sebepten dolayı bayram namazını cemaatle kılamayan kimsenin bunu kaza etmesi gerekmediği gibi bu kişinin tek başına bu namazı kılması da gerekmez. Bayram namazını camide cemaatle kılamayanların, evlerinde iki veya dört rekât olarak duhâ/işrak (kuşluk) namazı niyetiyle nafile namaz kılmaları müstehabtır. ” demektedir.
Din İşleri Yüksek Kurulunun açıklamasında ayrıca:
“Şafiî mezhebine göre de bayram namazının bir yerde ve topluca kılınması esastır. Bununla birlikte değişik sebeplerle cemaate katılamayanların münferit olarak kılması da caizdir. Buna göre cemaate katılmayan kişiler, kadınlar, çocuklar ve yolcular evlerinde münferiden bayram namazını kılabilirler. Bayram namazlarını sünnet olarak gören Şafiilere göre yalnız başına kılacak kimsenin hutbe okuması şart değildir” Görüşüne de yer verilmiştir.
Hanefî mezhebinde, İmâm Ebû Hanîfe ve İmâm Muhammed'e göre, cuma namazı için imamın dışında en az üç kişinin daha bulunması şarttır. Bunlar yolcu veya hasta da olsalar bu şart yerine gelmiş sayılır. İmâm Ebû Yûsuf a göre ise, imamın dışında en az iki kişinin bulunması gerekir. Bu şart Bayram namazı için de geçerlidir.
BAYRAM NAMAZININ VAKTİ
Bayram namazının vakti güneş doğup kerahet vakti çıktıktan, yani bir mızrak boyu yükseldikten sonra başlar zeval vaktine kadar devam eder. (Güneş doğduktan 40-45 dakika sonra başlar öğle namazının vaktinden kır-45 dakika önce sona erer.)
NETİCE OLARAK HASTALIK, KARANTİNA VE SOKAĞA ÇIKMA YASAĞINI VE BAŞIMIZDAKİ ULUL EMRİN VERMİŞ OLDUĞU EMİRİNİ DİKKATE ALARAK
1. Bayram namazı yerine iki veya dört rekât olarak işrak/Duha namazı niyetiyle nafile namaz kılabiliriz.
2. Diğer mezhepleri taklit ederek Evlerimizde İmamı Yusuf'un imam artı 2 kişi ile Cuma namazı kılınır fetvası da göz önünde bulundurularak İmam artı İki toplamda üç kişi İle bayram namazını cemaatle kılabiliriz. (Bu üç kişi Hanefilere göre üç erkektir. Şafilere göre ise kadınlar ve çocuklarda 3 kişiye dâhildir.)
3. Bayram hutbesi sünnet olduğundan okunmasa da olur fakat okumak daha güzeldir.
4. Evde cemaat halinde bayram namazını kıldıracak imam yokluğundan dolayı kılamıyorsak o zaman: Diğer mezhebleri bu olağan dışı durumda taklid ederek münferiden yani tek başımıza bayram namazını kılabiliriz. (Malikilerde evde de cemaatle bayram namazı kılınabileceği ifade edilmiştir (Ceziri, Mezahib, l/344). Şafiilerden Müzeni’den gelen rivayete göre bayram namazı ferdi olarak da kılınabilir (Şirazi, Mühezzeb, I/226). Ama cemaatle mescidde kılmak efdaldir. Cemaatle/ mescidde kılındığı takdirde de birden fazla yerde kılmak mekruhtur. Şafi mezhebine göre sünnet olan bayram namazının bir yerde topluca kılınması esastır. Buna göre cemaate katılamayan kişiler, kadınlar ve çocuklar ve yolcular evlerinde münferiden bayram namazını kılabilirler. Bayram namazlarını sünnet olarak gören Şafilere göre yalnız başına kılacak kimsenin hutbe okuması şart değildir.)
BAYRAMINIZ MÜBAREK OLSUN. MUHARREM GÜNAY.