Mümin gönül adamıdır. Gönül kırmaz, gönül yapar. Türk kültüründe gönül Yüce Allah'ın evidir. Onu kıran ve inciten Allah'ı incitmiş olur. Bir Hadisi Kutsi de Yüce Allah:
“Ben yere göğe sığmam fakat Mümin kulumun kalbine sığarım” buyurmuştur.
İmâm-ı Rabbani Hazretleri buyuruyor ki:
“Kalb, Allah'ü Teâlâ’nın komşusudur. Allah'ü Teâlâ’ya kalbin yakın olduğu kadar hiçbir şey yakın değildir. Mümin olsun âsi olsun, hiçbir insanın kalbini incitmemelidir. Çünkü asi olan komşuyu da korumak lazımdır... Sakınınız... Sakınınız... Kalp kırmaktan pek sakınınız... Allah’ü Teâlâ’yı en ziyade inciten küfürden sonra, kalp kırmak gibi büyük günah yoktur... Çünkü Allah'ü Teâlâ’ya ulaşan şeylerin en yakın olanı kalptir... İnsanların hepsi, Allah'ü Teâlâ’nın köleleridir... Herhangi bir kimsenin kölesi dövülür, incitilirse, onun efendisi elbette gücenir. Her şeyin biricik maliki, sahibi olan efendinin şanını, büyüklüğünü düşünmelidir.
Seyyid Abdülhakim Arvasi hazretlerinin vasiyetnamesinin son satırı ise şöyledir:
“Hiç kimsenin kalbini incitmeyin. Müminin kalbi Allah (c.c.)’ın evidir.”
Gönül adamı sevgi âbidesidir. Bütün insanları ve Allah’ın yarattığı canlı ve cansız varlıkları Yunus Emre’nin deyişiyle:
“Elif okuduk ötürü,
Pazar eyledik götürü.
Yaratılmışı hoş gördük
Yaratan'dan ötürü.”
deyip yaratandan ötürü seven insandır. Gönül adamı kötülüğü iyilikle savuşturur. Çünkü o bilir ki, kötülüğü savmanın en güzel yolu; kötülüğe iyilikle karşılık vermektir.(M. Günay, Namaz ve Namazı İkâme Etmek, 297)
Gönül adamı incinmez, incitmez, kırılmaz, yorulmaz ve darılmaz; hizmete devam eder. Bir hizmetten öbürüne koşar. Her işi Allah rızası için yapar, insanlardan ne bir taltif ne de bir övgü bekler.
Gönül adamı; gönül yıkmaz, gönül yapar. Yunus’un dediği gibi:
“Gönül Çalab'un (Allah’ın) tahtı,
Çalap gönüle baktı,
İki cihan bedbahtı,
Kim gönül yıkar ise.”
Bilgeliğin İlk Şartı Gönül Adamı Olmaktır
Yusuf Has Hacib’in deyişiyle:
Bilgeliğin ilk şartı gönül adamı olmaktır. “İnsan gönlünü çıkarıp, avucuna koyarak, başkaları önünde, mahcup olmadan dolaşabilmelidir.” (Kutadgu Bilig, 864. b.)
Yine Yusuf Has Hacib’in deyişiyle gönül sahibi olmayan insan, insan değildir:
Gönülsüz insan yalnız bir şekil ve kalıptan ibarettir; gönülsüz insan, adını kaybeder.” (Kutadgu Bilig 2798. beyit)
Müslüman’ın gönül kırmamaya ve kimseyle dargın-küs olmamaya dikkat etmesi gerekir. Çünkü gönül Allah'ın evidir. Yüce Allah:
“Yere göğe sığmam; Mümin kulumun kalbine sığarım.” buyurmuştur.
Bu düşünce Yunus tarafından: “
“Yunus Emre der hoca;
İstersen var bin hacca;
Hepisinden iyice;
Bir gönüle girmektir.”
“Bir kez gönül yıktın ise,
Bu kıldığın namaz değil;
Yetmiş iki millet dahi,
Elin yüzün yumaz değil.” dizeleriyle ifade edilmiştir.