Birçok ülkede şaibeli kişiler, milletvekili olarak mecliste görev alıp, kanun çıkaramıyor.
ABD: Belirli ihanet (vatana) davranışları ve suçlamaları olmadıkça bir kişinin kongre adayı veya üyesi olmasının önünde yasal bir engel bulunmuyor. Kongre üyesi olabilmek için, yaş, yurttaşlık ve seçildiği zaman eyalette ikamet etme şartı aranıyor. Bu anayasal nitelikleri karşılayan bir kişi seçildiği takdirde, bir iddianame ile takibat altında ya da bir suçtan mahkûm olmuş olsa bile anayasal olarak Kongre'de hizmet edebilme hakkına sahip. Ancak pratikte bunun uygulamasına pek rastlanmıyor. En küçük şaibeye karışan isimlere bile kongrede yer alma şansı verilmiyor.
ALMANYA: Düşünceyi açıklama, öğretim ve toplanma özgürlükleri gibi belirli temel hakların kötüye kullanılması sonucu Anayasa Mahkemesi'nce ilgili kişi, bu temel haklardan mahrum bırakılabiliyor. Vatana ihanet suçu ile birlikte demokratik hukuk devletini tehlikeye düşürme, dış güvenliği tehlikeye düşürme, diğer devlet yetkilileri ve temsilcilerine saldırı, seçimlerin engellenmesi, seçimlerde hile ve yanıltmalar yapmak gibi seçimlere dair belli suçlar, savunma araçlarıyla sabotaj ve güvenliği sarsan istihbarat girişimleri gibi ülke savunmasını tehlikeye sokan suçlarla suçlanan kişiler milletvekili olamıyor.
AVUSTURYA: Ülke mahkemelerince bir ya da daha fazla kasıtlı suç oluşturan davranışlarından ötürü bir yıldan daha fazla özgürlüğü bağlayıcı cezaya mahkûm olan kişi için seçilme yolu kapalı. Bu seçilme yetersizliği altı ay sonra sona eriyor. Süre, cezanın infazından ve özgürlüğün kısıtlanmasına bağlı olarak önleyici tedbirlerin yerine getirilmesinden ya da ortadan kalkmasından hemen sonra başlıyor.
BELÇİKA: Medeni ve siyasi haklardan mahrum eden mahkeme kararları seçilme yeterliğinin kaybedilmesine yol açıyor. Bazı durumlarda seçilme hakkının kaybedilmesi otomatik olarak gerçekleşirken, bazı durumlarda, örneğin ırkçılığa teşvik gibi bir suçtan mahkûm olanlarda, yargıcın ayrıca seçilme hakkının kaybedildiği yönündeki kararı bildirmesi gerekiyor.
HOLLANDA: Milletvekili seçilebilmek için diğer koşullara ek olarak oy kullanma yeterliğine de sahip olmak gerekiyor. Seçim Kanunu (Grondwet) göre, mahkeme kararıyla akli dengesizlik nedeniyle yasal yetersizlikleri olduğu tespit edilenler, cezaevinde tutulanlar, mahkeme kararıyla oy kullanma hakkından mahrum bırakılanlar, çocuklar üzerindeki ebeveynlik yahut velayet haklarından mahrum bırakılanlar aday olamıyor. Parlamento üyeleri sıradan vatandaşlar gibi soruşturma ve yargılamaya tâbi.
İNGİLTERE: Bir yıldan daha uzun süreye mahkûm olanlar, cezasını çektikleri sırada aday olmaktan ya da milletvekili olmaktan men edilebiliyor. Avam Kamarası üyeliği için vatana ihanet ve seçimlerde yolsuzluk, iflas kısıtlamaları kurallarına tâbi olanlar için de ayrı hükümler bulunuyor. Bir ya da daha fazla herhangi suçtan suçlu bulunmuş ve hapis cezasına çarptırılmış veya tutuklama kararı çıkarılmış veya süresiz olarak ya da bir yıldan fazla bir süreliğine tutuklanmış olan bir kişi hüküm ya da talimat uyarınca Birleşik Krallık'ta ya da İrlanda Cumhuriyeti'nde tutuklu olduğu müddetçe ya da tutuklanacağı halde yasa dışı bir şekilde kaçak olduğunda Avam Kamarası üyeliği için men ediliyor. 3 yıl süreyle adaylık yasağı da getirilebiliyor. Haklarında bir mahkûmiyet kararı ya da mahkeme kararı olmaksızın adaletten kaçan üyeler de ihraç ediliyor.
İSPANYA: Özgürlüğü bağlayıcı cezaya mahkûm olanlar ceza süresince, isyan, terörizm veya devlet kurumlarına karşı işlenmiş suçlar ise üyeliğin kaybına yol açıyor.
İSVİÇRE: Bir kişinin daha önce mahkeme tarafından suçluluğunun tespit edilmiş olması, milletvekili seçilmesine bir engel oluşturmuyor. Seçimlerde oy kullanma hakkına sahip her İsviçre vatandaşı, seçilme hakkına da sahip.
İTALYA: Kamu güvenliği ve ahlakını tehlikeye attığı gerekçesi ile haklarında önleyici tedbirler öngören nihai karar verilenler; Haklarında alıkoyma önlemleri veya şartlı tahliye öngören nihai hüküm verilenler, bu hükmün yasal sonuçları devam ettiği müddetçe; Kamu görevi edinmesini süresiz şekilde engelleyici bir suçtan hüküm giyenler oy kullanmadıkları gibi seçilebilme yeterliliğine sahip değil.
RUSYA: Bir mahkeme kararıyla yetersizliği tespit edilenler ya da bir mahkeme kararıyla tutukluluk altında bulunanlar oy kullanamadığı gibi milletvekili de seçilemiyor.
Ya Türkiye!!!!
Günün Sözü: Makam, unvan, zenginlik insanlar arasında eşitsizlik doğurmamalıdır.
Nurullah AYDIN
5 Ekim 2015-ANKARA