MUSTAFA KEMAL PAŞA VE AMASYA TAMİMİ: MİLLİ İRADEYE DAYANMAK, MİLLETE GÜVENMEK (5)

“… İşte bu itibarla Amasya, İnkılâp ve Cumhuriyet Tarihi’nde daima ehemmiyetini muhafaza edecek bir mevki kazanmıştır.”

M. Kemal Atatürk (1924)

Paşa Amasya’dan gönderdiği telgrafta, “bütün memleketin varlığını ve bağımsızlığını kurtarmak için birleştiği şu tarihi günlerde, bir yabancı milletin himayesine sığınarak aşağılık ve tutsak yaşamayı yeğ tutan her türlü görüşün, memleketi ayrılıklara düşürecek her türlü derneğin dağıtılması pek vatani ve gerekli bir görev olmakla Kürt Kulübü hakkındaki hareket tarzınız acizlerince de pek uygun görülmüştür…” dedikten sonra, birlik ve bütünlük içinde hareket edilmesini, siyasi çıkar ve ihtiraslardan uzak olmak kaydıyla yurt genelinde yapıldığı gibi Diyarbakır’da da bir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurulmasını “önemle salık vermiştir.”

Mustafa Kemal Paşa yine 15 Haziran 1919 günü Birinci Dünya Savaşı sırasında Halep’te görevli iken tanışmış olduğu Irak aşiret reislerinden Acemi (Uceymi) Sadun Paşa’ya bir mektup göndererek, “kutsal hilafet makamı etrafında toplanmanın gerekliliği hakkındaki görüşlerini anlatmıştır.

Bütün bu yazışmalarındaki görüşleri çok önemli olmakla birlikte, Paşa’nın Amasya Tamimi’ndeki esaslar veya içerik bakımından önem taşıyan telgrafı, 18 Haziran 1919 günü Edirne’deki 1. Kolordu Komutanı Albay Cafer Tayyar (Eğilmez) Bey’e gönderdiği telgraftır. Tamim’den sadece dört gün önce yazılmış olan ve Nutuk’ta yer alan telgrafın içeriği şöyledir:

KÜRTLER DE TÜRKLERLE BİRLEŞTİ

“Milli istiklâlimizi boğan ve vatanın bölünmesi tehlikelerini hazırlayan İtilâf Devletleri’nin icraatı ve merkezi hükümetin esir ve âciz vaziyeti malûmunuzdur. Milletin mukadderatını bu mahiyette bir hükümete teslim etmek maazallah “… İşte bu itibarla Amasya, İnkılâp ve Cumhuriyet Tarihi’nde daima ehemmiyetini muhafaza edecek bir mevki kazanmıştır.” M. Kemal Atatürk (1924) yıkılmaya boyun eğmek demektir. Bütün Anadolu halkı milli istiklâli kurtarmak için baştan aşağı tek vücut bir hale getirilmiş ve istisnasız bütün kumanda heyetleri ve arkadaşlarımız yüksek bir özveri ile ortak bir karar etrafında toplanmışlardır.

Vali ve mutasarrıfların hemen tamamı da bu halka etrafına alınmıştır. Bu yüce hedef için Müdafaa- i Hukuk-u Milliye ve Reddi İlhak Cemiyeti yaygınlaştırılması kabul edilmiştir. Anadolu’daki teşkilât, kaza ve nahiyelere kadar genişletiliyor. İngiliz himayesinde bir müstakil (bağımsız) Kürdistan teşkili hakkındaki İngiliz propagandası ve bunun taraftarları da bertaraf edildi. Kürtler de Türklerle birleşti.

TEMSİL HEYETİ KURULDU

Trakya Cemiyeti ve Edirne Vilâyeti Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti ile de el ele vermek ve umum Anadolu ve Trakya Müdafaa- i Hukuk-u Milliye ve Reddi İlhak Cemiyetlerini birleştirmek ve Anadolu ve Rumeli bütün vilayetlerinin temsilcilerinden oluşan kuvvetli bir merkez heyeti oluşturulması kararlaştırıldı. Bu heyetin İstanbul’un denetiminden ve yabancı devletlerinin nüfuz ve tesirinden tamamıyla kurtulmuş ve milli haykırışı gür bir sesle cihana duyuracak şekilde Anadolu’nun merkezinde ve en uygun olarak Sivas’ta toplanması uygun görülmüştür. İhtiyaca göre İstanbul’da yetki sahibi olmamak üzere bir temsil heyeti bulundurulabilir. Ben İstanbul’da iken Trakya Cemiyeti üyeleri ile fikir alışverişinde bulunmuş idim. Şimdi zamanı geldi, icap edenlerle mahremane (gizlice) görüşerek derhal teşkilâtta bulunulmasını ve buraya kıymettar bir iki kişinin temsilci olarak ve fakat kimliklerini gizleyerek Samsun veya trenle yola çıkarılmasını ve onlar gelinceye kadar da Edirne vilâyetinin vekil ve savunucusu olmak üzere Anadolu’da beni vekil tayin ettiklerine dair imzaları içeren bir belgenin sizin yüksek imzanızla ve şifreli telgrafla bildirilmesini rica ederim.”

Bu istiklâl gayesine ulaşıncaya kadar tamamıyla milletle birlikte fedakârane çalışacağımı mukaddesatım namına yemin ve bunu gördüğüm millî arzu üzerine her tarafa tamim ettim. Artık benim için Anadolu’dan hiçbir yere gitmemek kesindir. Bu karar tamamıyla bütün arkadaşlarımızın karar ve kanaatine dayanmaktadır. Gözlerinizden öperim. Telgrafın ulaştığının da süratle bildirilmesini bekliyorum.”

Cafer Tayyar (Eğilmez) Bey’e gönderilen bu telgraf metninde dikkat çeken husus, Sivas’ta milli bir kongre toplanması kararının ilk defa dile getirilmiş olmasıdır. Diğer dikkat çeken bir husus, Trakya bölgesinin de ülke bütünlüğünden ayrı düşünülemeyeceğini bir defa daha teyit etmesidir. Çünkü Mütareke Döneminde Edirne’de kurulan Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin hedeflerinden biri, eğer İstanbul’daki hükümet, özellikle Doğu Trakya bölgesini koruyamaz ise buradaki Türk varlığını korumak üzere geçici bir hükümet kurmak düşüncesi idi. Ancak bu belge ile Trakya halkına da gereken güvence verilmiş, oraların da ülke bütünlüğü içerinde düşünüldüğü mesajı ciddi bir şekilde ulaştırılmıştır.

YARIN: “MİLLET KENDİ AZİM VE KARARI İLE KURTULACAKTIR!”