29 Ekim günü Millet CUMHURİYET ile gelen yenilikleri hatırlayacak ve o büyük öndere saygı duymaya devam edecektir. Milletine inanan, güvenen Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a geldi. Erzurum’da, Sivas’ta kongreler düzenledi. Mustafa Kemal Paşa “Tek bir egemenlik var, o da Milli egemenliktir. Ülkeyi yine Milletin kendi gücü kurtaracaktır” diyordu. Yurdun dört bir tarafından gelen Milletin temsilcileri -milletvekilleri- 23 Nisan 1920 günü Ankara’da Büyük Millet Meclisi’nde toplandı. Meclis, Mustafa Kemal Paşa’yı başkan seçti. Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde Büyük Millet Meclisi, Kurtuluş Savaşı’nı başlattı. Bir yandan Uşaklar, Efeler, Dadaşlar, Seymenler bulundukları yörede düşmana karşı koydular. Öte yandan düzenli ordular İnönü’de, Sakarya’da, Dumlupınar’da 42 ve 47. Alaylarla BİZİM UŞAKLARDA savaştılar, yurdumuz düşmanlardan kurtarıldı. İmzalanan Lozan Barış Antlaşması ile yeni bir devlet doğdu. Bu doğan devletin yönetim biçimi henüz belirlenmemişti. İkinci dönem Büyük Millet Meclisi 11 Ağustos 1923′te ilk toplantısını yaptı, 13 Ekim 1923′te Ankara Başkent oldu. Atatürk; düşmanın Ülkeden atılıp sınırlarımızın belirlenmesinden sonra, çoktan beri tasarladığı Cumhuriyetin ilanı üzerinde hazırlıklar yapmaya başladı. 28 Ekim 1923 akşamı yakın arkadaşlarını ÇANKAYA KÖŞKÜNDE yemeğe çağırdı. Onlara, “Yarın Cumhuriyet’i ilan edeceğiz” dedi. 29 Ekim 1923 günü Atatürk, milletvekilleri ile görüştükten sonra, taslağı hazırlanan Cumhuriyet önergesi Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne verildi, Meclis önergeyi kabul etti. Böylece ülkemizde Cumhuriyet yönetimi kuruldu, Atatürk kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı oldu. Cumhuriyet; yurttaşların seçme ve seçilme hakkının olduğu bir yönetimdir. Millet temsilcilerinin kabul ettiği yasalarla Ülkenin yönetilmesidir, Cumhuriyet yönetiminde söz MİLLETİNDİR, Cumhuriyet’i korumak, kollamak, yaşatmak her VATANINI sevenin görevidir.
CUMHURİYETİN GETİRDİĞİ YENİLİKLER
Atatürk Türkiye’yi “Çağdaş uygarlık düzeyine çıkarmak” amacıyla bir dizi yenilik yapmıştır. Bu yenilikleri sekiz başlık altında toplayabiliriz:
1. Siyasal Alanda Yapılan Yenilikler
Saltanatın kaldırılması (1 Kasım 1922)
Ankara’nın başkent olması (13 Ekim)
Cumhuriyetin ilanı (29 Ekim 1923)
Halifeliğin kaldırılması (3 Mart 1924)
Siyasi Partiler kuruldu. (Cumhuriyet Halk Fırkası, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Serbest Cumhuriyet Fırkası) gibi siyasi partiler.
2. Bayındırlık Alanında Yapılan Yenilikler
Demiryolları yabancı şirketlerin elinden alınarak devletleştirildi, yeni demiryolları yapıldı. Cumhuriyetin ilanından 1938 yılına kadar 3360 km demiryolu yapılmıştır, Osmanlı Devleti’nden 18335 km kalan karayolu 1948 yılında 45000 km’ ye çıkmıştır. Denizcilik alanında Kabotaj Kanunu çıkarılmış ve yeni liman ve iskeleler yapılmıştır. Pek çok yeni şehir ve kasaba inşa edilerek modern bir görünüm almıştır.
3. Toplumsal Alanda Yapılan Yenilikler
Kadınlara erkeklerle eşit haklar verilmesi (1926-1934)
Şapka ve kıyafet yeniliği (25 Kasım 1925)
Tekke zaviye ve türbelerin kapatılması (30 Kasım 1925)
Soyadı kanunu (21 Haziran 1934)
Lâkap ve unvanların kaldırılması (26 Kasım 1934)
Uluslararası saat, takvim ve uzunluk ölçülerin kabulü (1925-1931)
4. Tarım Alanında Yapılan Yenilikler
Köylünün durumunu düzeltmek için Aşar (Öşür) vergisi 1925’te kaldırıldı.
Ziraat Bankasının verdiği kredi artırıldı.
Çiftçinin tarımda makine, iyi tohum, gübre ve ilaç kullanımı teşvik edildi.
Çiftçiye damızlık hayvan, tohum, fidan, borç para verildi.
1929’da “Tarım Kredi Kooperatifleri” kuruldu.
5. Hukuk Alanında Yapılan Yenilikler
20 Ocak 1921’de ilk anayasa Teşkilat-ı Esasiye ilan edildi.
Cumhuriyetin ilanından sonra 1924 anayasası ilan edildi.
17 Şubat 1926’da Medeni Kanun ilan edildi. İsviçre’den alındı.
– a) Birden fazla kadınla evlenme yasaklandı.
– b) Mirasta ve boşanmada kadın erkek eşitliği geldi.
8 Mayıs 1928’de Borçlar Kanunu –İsviçre’den
10 Mayıs 1928’de Ticaret Kanunu—Almanya’dan
1 Temmuz 1928’de Ceza Kanunu – İtalya’dan alınarak ilan edildi.
6. Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan Yenilikler
Öğretimin birleştirilmesi (3 Mart 1924)
Yeni Türk harflerinin kabulü (1 Kasım 1928)
Türk Dil ve Tarih Kurumlarının kurulması (1931-1932)
Üniversite öğreniminin düzenlenmesi (31 Mayıs 1933)
Güzel sanatlarda yenilikler
7. Sanayi Alanında Yapılan Yenilikler
1925’te “Sanayi ve Maden Bankası” kuruldu (Yıpranmış Osmanlı tesislerini tamir etmek için.).
1927’de “Teşvik-i Sanayi Kanunu” çıkarıldı (Halk sanayiye teşvik edildi, ancak halkın gücü olmadığından “Devletçilik” politikası izlendi.).
1933’te “İlk Beş Yıllık Sanayi Planı” hazırlandı.
1933’te Sümerbank kuruldu.
1938’de “İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı” hazırlandı. Ancak 1939’da II. Dünya Savaşı’nın çıkması bu planın uygulanmasına engel olmuştur.
Ülkedeki madenleri aramak için 1935’te Maden Tetkik Arama Enstitüsü (M.T.A) kuruldu. Madenleri işlemek içinde Etibank kuruldu.
1939’da Türkiye’nin ilk demir çelik fabrikası olan Karabük Demir-Çelik Fabrikası kuruldu.
8. Ekonomi Alanında Yapılan Yenilikler
17 Şubat 1923’de “İzmir İktisat Kongresi” toplandı, Milli ekonominin hedefleri belirlendi. Yatırım yapacak şirketlere kolaylık sağlanacağı, Milli bankanın kurulacağı, demiryolu yapımına önem verileceği, yerli malı kullanımı teşvik edileceği belirtildi. Ayrıca kongrede “Misak-ı İktisadi” (Ekonomi Andı) ilan edildi, buna göre ekonomik kararlar uygulanırken ekonomik bağımsızlığın titizlikle korunması kararlaştırıldı. Özel teşebbüsün yetersiz olmasından dolayı 1930’dan itibaren “Devletçi” bir ekonomi politikası uygulanmaya başlanmıştır. 1933 yılında “İlk Beş Yıllık Kalkınma Planı” hazırlandı ve başarıyla uygulandı.
1924’te İŞ BANKASI kuruldu (İş sahiplerine kredi vermek amacıyla kuruldu) 1 Temmuz 1926’da “Kabotaj Kanunu” çıkarıldı, böylece Türk karasularında yolcu ve yük taşıma hakkı yalnızca Türk gemilerine verildi. Ayrıca Denizbank’ın kurulmasıyla denizcilik faaliyetleri artmıştır. 1925 yılının Şubat ayında, Dışişleri Bakanlığı tarafından düzenlenen bir kanun teklifinde 29 Ekim’in bayram olması önerilmiştir. Anayasa Komisyonu tarafından incelenen bu teklif, 18 Nisan’da karara bağlanmış ve 19 Nisan’da TBMM tarafından tatil olarak kabul edilmiştir. 1925 yılından itibaren her 29 Ekim, ülke içinde ve dış temsilciliklerimizde bayram olarak kutlanmaya başlamıştır. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurucusu olan Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet Bayramı’nın onuncu yılı anısına 29 Ekim 1933’te yapılan kutlamalarda Cumhuriyet Bayramının önemi konusunda verdiği 10. Yıl Nutkunda bu bayramın en büyük bayram olduğunu söylemiştir. Bu yıl 29 Ekim de Türk Milleti için önemli gün Cumhuriyet’in ilanının 95. yılı şerefini yaşayacağız. 29 Ekim 1923’te ilan edilen Cumhuriyet ile egemenlik halkın eline geçmiş ve özgürlüğüne kavuşmuştur. Bu önemli gün 1925’ten itibaren Türk Milletine bayram olarak hediye edilmiş, bayramın üzerinden tam 95 yıl geçmiş olmasına rağmen, Cumhuriyet dimdik ayaktadır.

 Dr osman Büyükkaya