ATATÜRK’ÜN BAŞBAKANLARINDAN ALİ FETHİ OKYAR’IN ASKERİ ÖĞRENCİLİK DÖNEMİ VE ASKERLİK HAYATI-9

21 Temmuz 1913’te Edirne düşman işgalinden kurtarıldı. Ali Fethi Bey, 1 Eylül 1329 (14 Eylül 1913 Pazar) tarihinde Özlük Dosyası’ndaki ifadelerle “askerlik mesleğinden kendi arzusuyla istifa etti. Trablusgarp’taki fevkalade hizmetlerinden dolayı kaymakamlığa (Yarbaylığa) terfian ihtiyar sınıfına naklolundu.”

Askerlikten kendi isteği ile istifa eden Ali Fethi, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Umumi Katipliği (Genel Sekreterliği) görevine gelmiştir. Ali Fethi artık bundan sonra sivil bir insan olarak siyaset ve diplomasi sahnelerinde mücadele ve hizmetlerine devam edecektir.

BİRBİRİNİ TAMAMLAYAN İKİ KARAKTER

Çiftçilikle uğraşan, orta halli bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Ali Fethi Bey, dönemin en iyi eğitim kurumları arasında gösterilen askeri okullarda hep birinciliklerle biten başarılı bir eğitim almıştır. Osmanlı Devleti’nin batıya açılan kapısı durumunda olan Manastır’da geçen askeri orta ve lise eğitim dönemi onun Batı’ya dönük, hürriyetçi ve milliyetçi fikirlerinin oluşmasında önemli etkiler yapmıştır. İstanbul’daki Harbiye ve Harp Akademisi öğreniminde bu düşünceler daha da olgunlaşmıştır.

Manastır Askeri Lisesi, Harbiye ve Harp Akademisi’nde çok değerli öğretmenlerden dersler almış, hepsi ileride ülkenin kaderinde şu veya bu şekilde etkili olacak olan arkadaşları ile dostluklar kurmuştur.

Ali Fethi’nin askeri öğrenim hayatı gibi askeri mesleki hayatı da başarılarla doludur. İmparatorluğu parçalanma ve dağılma döneminde Rumeli, Trablusgarp, Bolayır, Edirne gibi her biri ayrı sorunlarla çalkalanan vatan topraklarını kurtarmak, onlar için cansiperane çalışmak Ali Fethi ve arkadaşlarının omzuna tarihin yüklediği ağır bir yük olmuştur.

Osmanlı devleti dağılırken, Anadolu’yu kurtararak imparatorluğun külleri içinden yeni bir Türk Devletini çıkarmak ve onu çağdaş bir devlet olarak yapılandırmak görevi de Ali Fethi Bey ve arkadaşlarının yüklendiği bir önemli sorumluluk olacaktır. Manastır Askeri Lisesinde başlayan Mustafa Kemal ile olan kader arkadaşlığı ise adeta ateşten sınavlardan geçerek bir ömür boyu sürmüştür. Bu ikilinin dostluğu hakkında Osman Okyar ile Mehmet Seyitdanlıoğlu tarafından yapılan şu değerlendirmeler son derece önemlidir:

İki arkadaşı birbirine cezbeden noktalar nelerdi? Kemal yerinde duramayan, heyecanlı, aksiyona yönelik, dinamik bir karaktere sahipti. Fethi ise Batı kültürünü hazmetmeye çalışan, Fransızca kitap okumaya hevesli, hoşgörülü, sistemli ve ihtiyatlı bir mizaca sahipti. Ortak tarafları, vatanperverlik, istibdada karşı çıkmak, hürriyeti ve Batı müesseselerini benimsemek idi. Karakterlerinin farklı vasıfları ise iki arkadaşı birbirine yaklaştırıyor, birbirini adeta tamamlıyordu. 

BİTTİ

SEÇİLMİŞ KAYNAKÇA

BALKAYA, İ. S., Ali Fethi Okyar (29 Nisan 1880 – 7 Mayıs 1943), TTK. Yayınları, Ankara, 2005.

CEBESOY, Ali Fuat, Sınıf Arkadaşım Atatürk, Okul ve Genç Subaylık Anıları, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1967.

ÇAM, Y., Atatürk’ün Okuduğu Dönemde Askeri Okullar Rüştiye-İdadi-Harbiye (1892-1902),
Ankara, 1991.

GÜLER, Ali, Dehanın Kodları, Yılmaz Basım, İstanbul, 2015.

Güler, Ali, Askeri Öğrenci Mustafa Kemal’in Notları (Arşiv Belgelerinin Işığında), Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 2001.

GÜNDÜZ, Asım, Hatıralarım, Hazırlayan: İ. Ilgar, İstanbul, 1973.

İSKORA, M. M., Harp Akademileri Tarihçesi (1846 – 1965) Cilt: 1, 2. Baskı, Genkur. Basımevi,
Ankara, 1966.

OKYAR, A. F., Üç Devirde Bir Adam, Yayına Hazırlayan: C. Kutay, Tercüman Yayınları, İstanbul, 1980.

OKYAR, Ali F., Serbest Cumhuriyet Fırkası Nasıl Doğdu, Nasıl Öldü?, Yayına Hazırlayan:
Nermin Kırdar, İstanbul, 1987.

OKYAR, O., SEYİTDANLIOĞLU, M., Atatürk, Okyar ve Çok Partili Türkiye Fethi Okyar’ın
Anıları, 4. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2007.

ÖNDER, M., “Atatürk’ün Fransa Gezisi Fransa-Picardie Manevralarında”, Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, Sayı: 34 (Haziran 1997), s. 7-11.

ÖZALP, K., ÖZALP, T., Atatürk’ten Anılar, 2. Baskı, Ankara, 1994.

ŞAKİR, Z., “Fethi Okyar Kimdi?”, Tasvir-i Efkâr, 8 Mayıs 1943.

TEVETOĞLU, F., “Ali Fethi Okyar’ın Günlük Hatıraları (30 Nisan 1921 – 16 Ekim 1921)”, Türk
Tarih Belgeleri Dergisi, C: XII., Sayı:16, TTK. Yayınları, Ankara, 1987, s. 113-130.

TEVETOĞLU, F., “Atatürk’ün Davasını Birlikte Yürütmekte İlk Aklına Gelen Arkadaşı: Ali Fethi
Okyar”, Türk Kültürü Dergisi, Sayı: 292 (Ağustos 1987), s. 9-17.

Türkiye Büyük Millet İkinci Devre-i İntihabiyede Aza İntihap Olunan Zevat-ı Kirama Mahsus Tercime-i Hal Varakası, TBMM, Arşivi Ali Fethi Bey Dosyası.