Şaban ayının 14.gününü 15. gününe  bağlayan gece Berat gecesidir. Kelime olarak Berat: Borçtan, cezadan, cenazeden, hastalık gibi musibet ve belalardan kurtulmak demektir.
Dini terim olarak Berat: Günahlardan kalbin ve nefsin hastalıklarından kurtulmak, temizlenip, arınmak, aklanmak demektir. Demek ki bu gece günahlardan kurtulma, af ve mağfiret gecesidir.
Cenab-ı Hak, nasıl ki yerler ve beldeler içinde farklı yerler, farklı beldeler-mübarek yerler yarattı ise Mekke gibi, Medine gibi,  günler ve zamanlar içerisinde de farklı günler ve farklı zamanlar yaratmıştır. Cuma günü, Miraç kandili, Kadir gecesi, bayram günleri ve bu gün içinde bulunduğumuz Berat gecesi gibi... Farklı geceler ve farklı günler farklı insanlar ve farklı Müslüman olmak isteyenler, bu gecelerin kıymetini bilenler içindir. Bu gece ile ilgili olarak Kur’an’da şöyle buyurulur:
“Biz onu gerçekten mübarek bir gecede indirdik. Şüphesiz ki biz, (haktan yüz çevirenleri) uyaranlarız. Katımızdan bir emirle her hikmetli işe o gecede hükmedilir. Çünkü biz, Rabbinin bir rahmeti olarak peygamberler göndermekteyiz. O işitendir, bilendir.” (Duhan 44/ 1-6)
Bu Gecenin İslam Tarihinde Büyük Bir Önemi Vardır.

Şaban ayının 15’ine tekabül eden Berat gecesinde “Allah’ım! Azabından affına, gazabından rızana sığınıyorum, senden yine sana ilticâ ediyorum. Senin şanın yücedir. Sana yaptığım senayı, senin kendine yaptığın senaya denk bulmuyorum. Sana layık bir surette hamd etmekten acizim” (Müslim, Salat, 222/1090; İbn-i Mâce, Hadis no: 3841) niyazlarıyla dua edip Yüce Rabbimiz’e yalvaran Sevgili Peygamberimiz (sav), bu gecede Cenab-ı Allah’ın kendisinden bağışlanma dileyenleri affedeceğini, içtenlikle yapılan duaları kabul edeceğini müjdelemiştir (İbn Mace, İkâmetü’s-Salât, 191).

Bu gecede neler olmuştur:

1-İnsanlığa rehber olarak indirilen Kur’an-ı Kerim bu gece Cenâb-ı Hakk’ın katından levh-i Mahfuza inmiştir. ( Levhi Mahfuzdan da dünyaya Kadir gecesinde inmiştir.)Nitekim Kur’an-ı Kerim de Duhan suresi 2. ve 3. ayetlerde şöyle buyruluyor:
“Apaçık olan Kitab’a andolsun ki, biz O’nu ( Kur’anı ) mübarek bir gecede indirdik. Elbette biz insanları uyarmaktayız. Katımızdan bir buyrukla her hikmetli iş o gecede hükmedilir“
2-Kıble bu gece değişmiştir. Daha önce Kudüs’teki Mescid-i Aksaya doğru namaz kılınırken Allah’ın emriyle bu geceden itibaren Kâbe’ye dönülmüştür.
3-İnsanların bir yıllık işleri bu gecede takdir olunur. İnsanların yapacakları tövbe, dua ve niyazla haklarındaki hükmü lehlerine çevrilebilir. Peygamberimiz buyuruyor ki : “ Dua Allah’ın hükmünü değiştirir. Lütfunu kazandırır.”
4-Bu gece rahmet ve mağfiretin ve bereketin sağnak sağnak indiği, Allah resulüne şefaat hakkının verildiği bir gündür.
Peygamberimiz şefaati konusunda şöyle buyurur: Her Peygamberin makul bir duası vardır ki hemen hepsi bu hususta acele edip ( Dünyada dile getirmiştir ) Ben ise duamı ümmetim için şefaatte bulunmam arzusuyla Kıyamet gününe bıraktım. Ümmetimden Allah’a bir şeyi ortak koşmadığı halde ölen kimse inşallah buna nail olacaktır.” ( Müslim/ İman, Buhari/ Daavat, Tirmizi/ Daavat ( C.Yıldırım Ahkam Hadisleri./493 )
“ Lailahe illallah diyen cennete girer.” İmam-ı Nevevi diyorki : “ Allah’ın varlığına ve birliğine inanıp (Şirk ve ortak koşmayan) şahadette bulunan her müvahhid, ya affedilerek hemen Cennete konulur, ya da gereken cezayı çektikten sonra oraya alınır. Cehennem ateşinin ona haram kılınmasından maksat ise, orada ebediyen kalmayacağıdır.”
5-Bu gecede bir yıllık ameller değerlendirilir. Bir yıllık işler de tayin ve tekdir edilir.
. Sevgili Peygamberimiz bu konu ile ilgili olarak şöyle buyuruyor:
“Dua Allah’ın hükmünü değiştirir, lütfunu kazandırır, duruma değişiklik verilmesine sebep olur.” Kur’an-ı Kerim’de Rad suresi 39. ayette şöyle buyruluyor:
“Allahü Teâlâ, dilediği hükmü kaldırır ve ya değiştirir veya tespit edip yerinde aynen bırakır. Bütün kitapların anası, esası Allah’ın indindedir.” Yine Duhan suresi 4. ayette Berat gecesi kastedilerek.

Yemhûllâhu mâ yeşâu ve yusbit(yusbitu), ve indehu ummul kitâb(kitâbi). Allah dilediğini siler, dilediğini bırakır; Ana Kitap O'nun katındadır. (13 Rad 39)
” Her iş bu gecede tayin olunur” buyrulmaktadır.

6-Bu gecede af dileyen af olur, tövbe edenin tövbesi kabul olur.

Kâinatın Efendisi Sevgili Peygamberimiz, bu geceyi ibadetle geçirmemizi emretmiş ve şöyle buyurmuştur:
“Şaban ayının 15.gecesini ibadetle geçirin, gündüzünde oruç tutun. Çünkü Yüce Allah, bu gece güneş doğuncaya kadar dünya semasına rahmetiyle tecelli eder ve şafak sökene kadar, tövbe eden yok mu? Affedeyim, Rızık isteyen yok mu? Vereyim. Hastalığına şifa isteyen yokmu, şifa vereyim. Daha ne gibi istekleri varsa istesinler, vereyim !” (İbn. Mace, İkame 191)

Hazret-i Âişe validemiz, (Ya Resulallah, Allahü Teâlâ seni günah işlemekten muhafaza buyurduğu halde, neden Berat gecesinde çok ibadet ettin?) diye sordu. Peygamber efendimiz buyurdu ki:

“Şükredici kul olmayayım mı?” Bu yıl içinde doğacak her çocuk, bu gece deftere geçirilir. Bu yıl içinde öleceklerin isimleri, bu gece özel deftere yazılır. Bu gece herkesin rızkı tertip olunur. Bu gece herkesin amelleri Allahü Teâlâ’ya arz olunur.”

Berat Gecesi Duası

Peygamber Efendimiz  (s.) bu gece Rabbine şöyle dua etmiştir:

“Allah’ım azabından affına, gazabından rızana sığınırım, Senden yine sana iltica ederim. Sana gereği gibi kamd etmekten âcizim. Sen kendini senâ ettiğin gibi yücesin.” (et-Tergib ve't-Terhîb, II/119, 120)

Bazı âlimlerimiz de şöyle bir duâyı tavsiye etmişlerdir: “Allah’ım şayet ismimi sâidler defterine yazdıysan orada sabit kıl. Şayet ismimi şakiler defterine yazdıysan oradan sil. Çünkü sen buyurdun ki “Allah dilediğini siler yok eder, dilediğini de sabit bırakır. Levh-i Mahfuz O’nun katındadır.” (Ra’d Suresi, 39; Mecmuatü’l-Ahzab, I/597)

Mübarek gün ve gecelerde, küçükleri sevindirmek, büyükleri ziyaret etmek, ellerini öpmek, onların hayır dualarını almak,  sadaka vermek, komşularımıza ikramda bulunmak gibi güzel adetlerimizi yaşatmak ve gelecek nesillere aktarmak güzel işlerdendir. Geceniz mübarek olsun.